Ένας επίκαιρος λόγος για την αντισυνταγματικότητα του εκλογικού συστήματος

Μία επίκαιρη αγόρευση του αείμνηστου Γιώργου Παπαδημητρίου στην Βουλή (22.1.2008)

Με το άρθρο του  «To εκλογικό σύστημα στη δίνη αντισυνταγματικών και αντιδημοκρατικών μεθοδεύσεων», κριτική στο τελικά ψηφισμένο νέο εκλογικό σύστημα δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα https://www.constitutionalism.gr/ του Ομίλου Αριστόβουλος Μάνεσης ο Καθηγητής  και πρόεδρος του Ομίλου Γιώργος Σωτηρέλης μεταξύ των άλλων μνημονεύει την ομιλία του αείμνηστου Καθηγητή Γιώργου Παπαδημητρίου στην Ολομέλεια της Βουλής τον Ιανουάριο του 2008 για το τότε εκλογικό νομοσχέδιο. Ο νομικός και πολιτικός αντίλογος στο αντισυνταγματικό εκλογικό σύστημα που προσφάτως ψηφίστηκε από την Βουλή καθιστά διαχρονικά επίκαιρη την αγόρευση του Γιώργου Παπαδημητρίου την οποία αναδημοσιεύω ανατρέχοντας στα Πρακτικά εκείνης της συνεδρίασης

Η΄ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΟΥΛΗ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΒ΄

ΣΥΝΟΔΟΣ Α΄

ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Ο΄

Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2008

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Κύριε Πρόεδρε, στη Διαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή προσπαθήσαμε να αναδείξουμε και να εξηγήσουμε τους λόγους για τους οποίους η ρύθμιση αυτή είναι προφανώς –θα μου επιτρέψετε να πω- επιπλέον καταφανώς αντισυνταγματική. Στη ιστορία των εκλογικών συστημάτων δεν υπήρξε ποτέ ρύθμιση με τόσο μεγάλη ένταση αντισυνταγματικότητας όσο η προτεινόμενη. Θα εξηγήσω γιατί.

      Με το νομοσχέδιο προτείνεται ουσιαστικά η κάρπωση της πριμοδότησης των πενήντα εδρών από το πρώτο αυτοτελές κόμμα ανεξαρτήτως αν συγκεντρώνει την Πλειοψηφία του λαού στην επικράτεια ή αν η εκλογική του δύναμη υπολείπεται της δύναμης συνασπισμού κομμάτων. Αυτό, κύριε Πρόεδρε, είναι το πρόβλημα. Στη λογική της ρύθμισης ενυπάρχει σαφώς η προοπτική το κόμμα της εκλογικής πλειοψηφίας να καταστεί κοινοβουλευτική μειοψηφία και το κόμμα της εκλογικής μειοψηφίας αντίστοιχα να καταστεί κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Με λόγια απλά, ενυπάρχει η προοπτική η πλειοψηφία να αντιπολιτεύεται και η μειοψηφία να κυβερνά. Είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή στο πλαίσιο μιας δημοκρατίας μια τέτοια ρύθμιση;

Συγκρότημα Ευρίπου:πήγε να γίνει κάτι καλό για την Εύβοια και η Κεραμέως το αποδομεί!!!

Η αναστολή της λειτουργίας και προφανώς η ματαίωση των δύο νέων τμημάτων στο συγκρότημα του Ευρίπου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου που εδρεύει στα Ψαχνά είναι μία εντελώς αρνητική εξέλιξη για την Εύβοια.  Τα δύο αυτά Τμήματα, Διατροφής και Διαιτολογίας, Τουριστικών Σπουδών και Εναλλακτικού Τουρισμού αποτελούσαν έτσι και αλλιώς την αιχμή του δόρατος για το Συγκρότημα Ευρίπου αφού και τα δύο συνδέονται με τις αναπτυξιακές προτεραιότητες της κεντρικής Εύβοιας και του νομούς μας γενικότερα ενώ και για το Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν ελκυστικά νέα γνωστικά πεδία. Ο σχεδιασμός μάλιστα του Συγκροτήματος του Ευρίπου αποτελούσε πρόταση του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο εξάλλου τους δικαιώματός του να αυτοοργανώνεται και να αυτοδιοικείται. Ήδη και τώρα το Πανεπιστήμιο Αθηνών δηλώνει ότι τα Προγράμματα Σπουδών αυτών των Τμημάτων, τα ακαδημαϊκά κριτήρια δημιουργίας τους, οι απαιτούμενες μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας και γενικότερα ο συνολικός σχεδιασμός τους σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική θα υποβληθούν στην Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ). Συνεπώς δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε πρόχειρη η σύστασή τους όπως αυθαίρετα και επιπόλαια αποφαίνεται η Υπουργός κ. Καραμέως.

Η Υπουργός Παιδείας στο πλαίσιο του ακραίου ρεβανσισμού και της υπαγωγής της ανώτατης παιδείας σε άλλες κατευθύνσεις που δεν συνάδουν με την ανάπτυξη του δημόσιου πανεπιστήμιου κατήργησε χωρίς κανένα διάλογο με τους φορείς δύο Τμήματα που θα στέριωναν ακόμη περισσότερο το έτσι και αλλιώς νεοσύστατο και ακόμη ευάλωτο Συγκρότημα Ευρίπου.

Για την Εύβοια η ανάπτυξη του Συγκροτήματος Ευρίπου του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει κεφαλαιώδη σημασία. Όχι με την τετριμμένη «παραδοσιακή» έννοια της φιλοξενίας φοιτητών αλλά με την ουσιαστική έννοια της χωροθέτησης ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος το οποίο θα συμβάλλει στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη δημιουργώντας πνευματικό και τεχνολογικό απόθεμα στον τόπο μας. Σίγουρα η ίδρυση του Συγκροτήματος Ευρίπου δεν ήταν στα σχέδια των κέντρων που επιδιώκουν να κρατούν υπό την κηδεμονία τους την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και συνακόλουθα την Εύβοια. Γιαυτό αποκτά μεγαλύτερη σημασία η ίδρυσή του αλλά και αποτελεί σοβαρό κτύπημα για την Εύβοια η αποδόμησή του.

Πρέπει να κληθεί η Κυβέρνηση να αναθεωρήσει την απόφασή της τουλάχιστον για τα δύο Τμήματα του Συγκροτήματος Ευρίπου και προς αυτή την κατεύθυνση η πολιτική κοινωνία της Εύβοιας οφείλει να διεκδικήσει χωρίς καθυστέρηση και μικροκομματικές ιδιοτέλειες.

 Ένα καλό πήγε να γίνει και αυτό ακυρώνεται…

 Δημήτρης Ι. Κατσούλης

Η ευθύνη της Περιφέρειας για το προσφυγικό

Το προσφυγικό πρόβλημα είναι ένα από τα πλέον σύνθετα και πολυεπίπεδα θεσμικά, διοικητικά και πολιτικά προβλήματα, κυρίως σε χώρες όπως η Ελλάδα. Η αντιμετώπιση όταν δεν υπακούει σε κανόνες ανθρωπιστικής συμπεριφοράς, ασφάλειας και άσκησης δικαιωμάτων γίνεται συχνά έρμαιο πολιτικοιδεολογικών εμμονών των εκάστοτε κυβερνήσεων που κινούνται σε εκκρεμές μεταξύ δήθεν ανθρωπιστικής ανοχής ή ξενοφοβίας και απάνθρωπης συμπεριφοράς τύπου Salvini.

Πέρα από το αναποτελεσματικό ευρωπαϊκό πλαίσιο που πρέπει άμεσα να αναθεωρηθεί, η ελληνική πρακτική συναντά  παγίως τις αδυναμίες του Κράτους μας με αποκορύφωμα την γραφειοκρατία, την αλλεργία στη διαβούλευση και κυρίως την αλλεργία σε ένα συγκεκριμένο ευρύτερα αποδεκτό σχέδιο διαχείρισης που θα είναι σταθερό και κυρίως γνωστό εκ των προτέρων έτσι ώστε να μην αιφνιδιάζονται οι τοπικές Αρχές και κυρίως οι τοπικές κοινωνίες. Η κατάσταση αυτή είναι και απόρροια του εγγενούς συγκεντρωτισμού  του Ελληνικού Κράτους ο οποίος κρατά σε απόσταση και ταυτόχρονα εμπλέκει επιλεκτικά τις Περιφέρειες, κυρίως, και τους Δήμους.

Η διαχείριση των προσφυγικών ροών που κατά καιρούς γίνονται ανεξέλεγκτες  δεν μπορεί να καταστρώνεται με όρους έκτακτης ανάγκης που περιστέλλουν δικαιώματα ή μεταβάλλουν τα αιρετά όργανα της Αυτοδιοίκησης σε απλούς εκτελεστές αστυνομικής λογικής πολιτικών και διοικητικών επιλογών της κεντρικής κυβέρνησης. Η ιστορία, πρόσφατη και μη, έχει δείξει ότι τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι συνήθως αδιέξοδα και πάντως προκαλούν εντάσεις στις τοπικές κοινωνίες που δεν αντικατοπτρίζουν πάντοτε το πραγματικό περιεχόμενο των προβλημάτων ή τις πραγματικές αιτίες των αντιδράσεων.

Ο προοδευτικός δρόμος στην Στερεά Ελλάδα.

Έχει ίσως σημασία πότε είναι η καλύτερη στιγμή, αλλά ανεξάρτητα από αυτήν  είναι καιρός, λίγο πριν το τέλος ή λίγο πριν μία καινούργια αρχή, να προσεγγίσουμε με πολιτικούς όρους την περιπέτεια της κεντροαριστεράς στην Στερεά Ελλάδα. Παρότι η ίδια, όπως εκπροσωπείται δεν τολμά ή δε θέλει ή δεν μπορεί να αποτολμήσει την οδυνηρή διαδικασία της αυτογνωσίας της.

Το ΠΑΣΟΚ, έχοντας κατακτήσει διαχρονικά την ηγεμονία στο πολιτικό σύστημα και πρωτίστως στον προοδευτικό του πόλο,  κέρδισε το 2010 την πρώτη εκλογή στην αιρετή Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας. Ο συσχετισμός δυνάμεων τότε ήταν διαφορετικός και η νίκη της παράταξης ήταν άνετη και μεγάλη. Ανεξάρτητα από τις ενδοπαραταξιακές αδυναμίες και προστριβές η Περιφερειακή Αρχή Περγαντά είχε την πολιτική δύναμη να διεκδικήσει, το 2014, την ανανέωση της εντολής των πολιτών. Ναι μεν ο συσχετισμός πολιτικών δυνάμεων είχε ήδη μεταβληθεί αλλά μία εν ενεργεία Αρχή έχει πάντα ευρύτερη δυναμική και τηρουμένων και των εκλογικών συνθηκών είναι ισχυρός διεκδικητής  της εκλογικής νίκης.

Απλή λογική αλλά κυρίως βασικός κανόνας πολιτικής στρατηγικής είναι να μην εγκαταλείπεις και μάλιστα αμαχητί την ηγεμονία εκεί που την κατέχεις και να μην σταματάς να την διεκδικείς εκεί που δεν την έχεις.  Η πορεία των επόμενων χρόνων, με την συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ σε ποσοστά μικρού κόμματος, αποδεικνύει πόσο σημαντικός είναι αυτός ο κανόνας. Αρκεί βέβαια να αναλογιστεί κανείς πόσο χειρότερη θα ήταν η κατάσταση σε πανελλαδική κλίμακα εάν δεν συνέχιζαν- διαρκώς μειούμενες- να επικρατούν οι δυνάμεις του χώρου στους Δήμους και στις άλλες Περιφέρειες (με τελευταίο προφανές ξεπούλημα στην Δυτική Ελλάδα).

Η τότε ηγεσία του ΠΑΣΟΚ όχι μόνο δεν ενθάρρυνε τη διεκδίκηση νέας θητείας αλλά  άφησε τον χώρο χωρίς εκπροσώπηση μέσα από την συνέχεια της παράταξης με άλλη ενδεχομένως ηγεσία αλλά και προφανώς δεν στήριξε τις μικρές αλλά παρούσες δυνάμεις του ευρύτερου προοδευτικού χώρου (Ενεργοί Πολίτες Στερεάς).

Η επιλογή ήταν παράδοση του χώρου στην Νέα Δημοκρατία και στήριξη της υποψηφιότητας Μπακογιάννη. Η σύμπραξη εκείνη δεν υπήρξε για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ούτε ευκαιριακή ούτε τακτική. Υπήρξε στρατηγική ή, με όρους προσφιλείς στον τότε Πρόεδρο, υπήρξε επιλογή «στρατηγικής ήττας» και απονέκρωσης της προοδευτικής παράταξης του ΠΑΣΟΚ στην Στερεά Ελλάδα και γενικότερα απαξίωσης της πολιτικής του αυτονομίας.

Αφήνοντας στην άκρη τις ψευδεπίγραφες δήθεν αυτοδιοικητικές συνεργασίες και συνονθυλεύματα, που είναι άλλοθι για τους αυτοδιοικητικά και πολιτικά αφελείς και ιδιοτελείς, οι δυνάμεις της κεντροαριστεράς που πιστεύουν στην αναγκαιότητα και συνεπώς διεκδικούν την αναγέννηση της παράταξης και την ανάκτηση της πολιτικής ηγεμονίας, στην Στερεά Ελλάδα δεν έχουν άλλο δρόμο από την «στρατηγική ήττα» της πολιτικής επιλογής του 2014, την ανάδειξη της αδυναμίας της να οδηγήσει, με όσα επικοινωνιακά και άλλα τερτίπια μεταχειρίζεται, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και την κοινωνία της στην ανάπτυξη με προοδευτικό περιεχόμενο. Αναδεικνύεται στρατηγικά η αναγκαιότητα να γίνει εστία αναγέννησης του νέου προοδευτικού κινήματος αλλαγής ο τόπος όπου υπονομεύθηκε και απαξιώθηκε τόσο πρόδηλα και ασύστολα η ιστορική παραταξιακή αξιοπρέπεια και η πολιτική αυτονομία του ΠΑΣΟΚ και της κεντροαριστεράς, υπονόμευση και χειραγώγηση που έλαβε ποικίλες μορφές και πρακτικές έως και την πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση.

Αυτός ο δρόμος της σταθερής προσήλωσης σε μία άλλη εναλλακτική προοδευτική πρόταση περιφερειακής διακυβέρνησης είναι ο δρόμος των σοσιαλιστών στην Στερεά Ελλάδα.

Να σκεφθούμε αλλιώς για το περιβάλλον και την προστασία του

Η πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά στην Εύβοια ήταν η ευκαιρία να  ξαναστηθεί το ίδιο σκηνικό του ανταγωνισμού των αρμοδίων και αναρμοδίων μπροστά στις φλόγες και πάνω στις στάχτες.  Είναι πάντως παραδεκτό ότι η συχνότητα και η ένταση των πυρκαγιών στον τόπο μας και ειδικότερα από το τραγικό Αύγουστο του 207 και μετά έχουν συσσωρεύσει στις τοπικές αρχές αλλά και στους κατοίκους αρκετή και πάντοτε χρήσιμη εμπειρία έτσι ώστε μόνο η ένταση των καιρικών φαινομένων αλλά και η ετοιμότητα και επάρκεια του συγκεντρωτικά διαχειριζόμενου κρατικού μηχανισμού μπορεί ίσως να προδώσει ή να μειώσει.

Αυτή την εμπειρία οφείλουν οι τοπικές αρχές και ιδίως η Αυτοδιοίκηση του νομού να την ενισχύουν, να την οργανώνουν και κυρίως να την αναβαθμίζουν. Η ιστορία έχει δείξει ότι μία πυρκαγιά ιδίως σε συνθήκες ισχυρών ανέμων πρέπει να αντιμετωπίζεται τις πρώτες στιγμές. Μετά όλα γίνονται δύσκολα. Γιαυτό είναι φρόνιμο να προνοεί κανείς κυρίως προς δύο κατευθύνσεις: Πρόληψη με υποδομές πρόσβασης και υδροδότησης και Οργάνωση του Εθελοντισμού όχι μόνο για την κατάσβεση αλλά κυρίως για την περιφρούρηση των δασών. Σχέδια εκκένωσης οικισμών πρέπει να υπάρχουν όχι μόνο στο συρτάρι του Δήμαρχου αλλά και στην γνώση των κατοίκων. Όλα αυτά οργανώνονται στον «ανύποπτο χρόνο» πριν από την αντιπυρική περίοδο.

Το κυριότερο όμως είναι άλλο.

Κλεισθένης 1 και κυβερνησιμότητα: Αλήθεια και Μύθοι

Όλες οι Περιφέρειες και το 87,3% των Δήμων έχουν πλειοψηφία Περιφερειάρχη ή Δημάρχου στην Οικονομική Επιτροπή σύμφωνα με τον ν. 4555/2018 (άρθρα 76 &103)

Η εφαρμογή της απλής αναλογικής του ν.4555/2018 για την εκλογή των περιφερειακών και δημοτικών συμβουλίων με άμεση εκλογή του Περιφερειάρχη και του Δημάρχου αποτελεί μία ατελή μεταρρύθμιση διότι δεν συνοδεύτηκε από συστηματική προσαρμογή του συστήματος διακυβέρνησης των Δήμων και των Περιφερειών στην πιθανή και εκτεταμένη – και πλέον μετά τις εκλογές, δεδομένη- δυσαρμονία του Συμβουλίου με τον Δήμαρχο ή τον Περιφερειάρχη.

Η προηγούμενη Κυβέρνηση αντιμετώπισε την καθιέρωση της απλής αναλογικής περισσότερο ως ιδεολογική εμμονή και αδιαφόρησε για την ενσωμάτωσή της σε ένα νέο και αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης.

Σήμερα, οι όροι έχουν αντιστραφεί. Η Κυβερνητική Αλλαγή φέρνει στο προσκήνιο την ουσιαστική έλλειψη συνολικής πρότασης για την βελτίωση του συστήματος διακυβέρνησης με όρους που και την πολιτική αυτονομία της Αυτοδιοίκησης εμπεδώνουν και κυρίως αναδιατάσσουν τη δομή του συστήματος βελτιώνοντας έτσι και την αποτελεσματικότητά του.

Κατά την περιρρέουσα και κρατούσα αντίληψη που διακατέχει κατά κανόνα τις «πλειοψηφίες» το πρόβλημα στο σύστημα διακυβέρνησης είναι η απλή αναλογική και η έλλειψη άνετης και σταθερής πλειοψηφίας στον Δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη. Και επειδή η άμεση κατάργηση της απλής αναλογικής και η επανάληψη των Αυτοδιοικητικών Εκλογών θα αποτελούσε θεσμική εκτροπή και επικίνδυνο πολιτικό ρίσκο προτιμάται ίσως  η αλλοίωση των δημοκρατικών βάσεων του συστήματος διακυβέρνησης με την πολύπλευρη περιθωριοποίηση του Συμβουλίου.

Πρέπει να καταστεί πάντως σαφές κάτι που επίμονα αποσιωπάται: ότι ο νομοθέτης του ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ 1 και της απλής αναλογικής περιόρισε την εφαρμογή της αποκλειστικά και μόνο στην εκλογή του Συμβουλίου. Αντιθέτως εξασφάλισε στον άμεσα εκλεγμένο Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη την πλειοψηφία στην οικονομική επιτροπή και τις λοιπές επιτροπές για το μεγαλύτερο μέρος των ΟΤΑ. Μόνο εκεί που τα ποσοστά των Ηγετών των ΟΤΑ είναι χαμηλά η πλειοψηφία δεν επιτυγχάνεται και η συνεργασία είναι αναπόφευκτη.

Δεδομένη από τον "Κλεισθένη 1" η πλειοψηφία στην Οικονομική Επιτροπή

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την «κυβερνησιμότητα» στους Δήμους και τις Περιφέρειες. Άλλωστε η νέα κυβερνητική πλειοψηφία, άνετη, βιαστική και ενδεχομένως ισοπεδωτική σπεύδει να νομοθετήσει το «επιτελικό κράτος» και την «ενίσχυση της κυβερνησιμότητας» την οποία μάλιστα ταυτίζει με την πολυπόθητη γιαυτήν κατάργηση της απλής αναλογικής. Η επικοινωνιακή ηγεμονία ίσως της επιτρέπει να επικεντρώνεται σε συνθήματα ενίοτε και ψευδεπίγραφα όπως το «επιτελικό κράτος» ή να προετοιμάζει το έδαφος για προφανή παραβίαση της συνταγματικής αρχής της δημοκρατικής διακυβέρνησης των τοπικών υποθέσεων και ταυτόχρονα της χειραγώγησης της Αυτοδιοίκησης.

Μέσα στην πόλωση της προεκλογικής περιόδου και στην μέθη της μετεκλογικής επικράτησης τόσο η Κυβέρνηση όσο και οι αιρετοί της Αυτοδιοίκησης δεν έχουν την ψυχραιμία να αποτιμήσουν την εφαρμογή κρίσιμων πτυχών του Κλεισθένη, αντιφατικών ασφαλώς, πλην όμως τόσο χρήσιμων ώστε εν πολλοίς να περιττεύει η ανησυχία περί μη κυβερνησιμότητας.