Το δημοψήφισμα και η ευθύνη του πολίτη.


Το δημοψήφισμα είναι  ο κορυφαίος θεσμός άμεσης δημοκρατίας, η συνετή, εύστοχη και οργανωμένη αξιοποίησή του εμπλουτίζει την λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πολλές χώρες το έχουν στο θεσμικό τους «οπλοστάσιο» και πολλές κυβερνήσεις ή και κοινωνικές συλλογικότητες έχουν ενεργοποιήσει την άμεση έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας. Στην Ελλάδα το μεν Σύνταγμα το ρυθμίζει, το πολιτικό σύστημα με επιμονή έχει κατορθώσει να το βάλλει στο «ράφι».
Το δημοψήφισμα είναι μία πολύπλοκη ως προς την αρχιτεκτονική του διαδικασία διότι προϋποθέτει σαφή και λακωνική διατύπωση του διακυβεύματος, δηλαδή του ερωτήματος αλλά και των συνεπειών που ακολουθούν σε κάθε απάντηση. Ισχυρίζονται πολλοί και δεν έχουν άδικο ότι όταν το ερώτημα διατυπώνεται από τις Κυβερνήσεις ενδέχεται να υποκρύπτει διάθεση χειραγώγησης του αποτελέσματος. Αλλά και αντιθέτως ενδέχεται να οδηγήσει σε χειραγώγηση όταν τα διλήμματα δεν είναι σαφή και συγκεκριμένα. Είναι μία δύσκολη υπόθεση αλλά αυτό δεν μειώνει την τεράστια δημοκρατική δυναμική του.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ασφαλώς ότι κάθε δημοψήφισμα, σε κάθε συγκυρία είναι πανάκεια. Απαιτείται εύστοχη επιλογή του χρόνου, σαφέστατη διατύπωση του διακυβεύματος και κυρίως προσδιορισμός του πραγματικού και ουσιαστικού αποτελέσματος της λαϊκής βούλησης.  Εν συνεχεία η προετοιμασία, δηλαδή ο διάλογος και η επαρκής χρονική διάρκεια των αντιπαρατιθέμενων θέσεων είναι κάτι παραπάνω από το «ήμισυ του παντός». Η σημασία του δημοψηφίσματος δεν εστιάζεται μόνο στην ψηφοφορία αλλά η δημοκρατική νομιμοποίηση του θεσμού κερδίζεται στον δημόσιο διάλογο έτσι ώστε ο πολίτης όταν μεταβεί στην κάλπη και επιλέξει απάντηση να έχει πλήρη συνείδηση της Απόφασή του. Η διαυγής συνείδηση της απόφασης του πολίτη και εν συνεχεία η έκφραση στην κάλπη είναι η κορυφαία στιγμή του δημοψηφίσματος.
Το δημοψήφισμα ήρθε στο προσκήνιο την τελευταία πενταετία δύο φορές. Και τις δύο ενόψει των κρίσιμων επιλογών που αναφέρονται στις δανειακές συμβάσεις των μνημονίων. Την πρώτη φορά ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, το 2011 πρότεινε  τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την έγκριση της δεύτερης δανειακής σύμβασης. Η δεύτερη είναι η τρέχουσα όπου ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας πρότεινε και η Βουλή αποφάσισε με ευρεία – όντως αντιμνημονιακή αλλά και ετερόκλιτη- πλειοψηφία την διεξαγωγή δημοψηφίσματος την Κυριακή 5 Ιουλίου σχετικά με τους όρους που προτείνουν οι δανειστές για μία νέα συμφωνία. Το πρώτο δημοψήφισμα δεν έγινε και απετέλεσε την αφορμή για την πτώση της Κυβέρνησης που είχε την απόλυτη πλειοψηφία στην Βουλή. Έτσι έχουμε μπροστά μας την τρέχουσα διαδικασία που εξελίσσεται από σήμερα το πρωϊ και θα λήξει την άλλη Κυριακή το βράδυ.
Ο χρόνος των πέντε ημερών είναι απειροελάχιστος για την ουσιαστική διεξαγωγή διαλόγου μεταξύ των υποστηρικτών των δύο «αντιπάλων» απαντήσεων. Το δημοψήφισμα έπρεπε ευλόγως να έχει χρόνο προετοιμασίας τουλάχιστον τρεις εβδομάδες. Η σαφήνεια του ερωτήματος και του «οδικού χάρτη» που είναι αναγκαίος για κάθε μία από τις απαντήσεις είναι εξίσου θεμελιώδους σημασίας  για να λειτουργήσει το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 ως πραγματικός θεσμός της άμεσης δημοκρατίας.
Προβάλλεται η εκδοχή της «χρήσης» του δημοψηφίσματος ως εργαλείου διαπραγμάτευσης. Κατά την γνώμη μας αυτή η εκδοχή, ακόμη και εάν έχει αποτέλεσμα, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την λειτουργία του δημοψηφίσματος ως θεσμού άμεσης δημοκρατίας που καθιστά την συμμετοχή των πολιτών κορυφαία έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας.
Τόσο η πρώτη απόπειρα του Γιώργου Παπανδρέου για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος όσο και η τρέχουσα, σε διαφορετικό βαθμό η κάθε μία, κατανόησε την εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας ως διαδικασία διεξόδου από τα αδιέξοδα του πολιτικού και κομματικού συστήματος απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών. Έως σήμερα το πολιτικό σύστημα – κατά κανόνα αρνητικό απέναντι στην άμεση δημοκρατία ιδίως όταν αυτή θα αμφισβητούσε την  αρχιτεκτονική του νόθου αντιπροσωπευτικού συστήματος- απέφυγε να θέσει ενώπιον του ελληνικού λαού τα κρίσιμα και μεγάλα διλήμματα που η οικονομική κρίση αναδεικνύει επιτακτικά. Ο ελληνικός λαός πρέπει επιτέλους να επιλέξει δρόμο ή καλύτερα να κατανοήσει το δίλημμα και να πάρει ο ίδιος την ρητή ευθύνη. Διότι έτσι και αλλιώς – αντίθετα με όσα υποστηρίζουν οι παράγοντες του νόθου αντιπροσωπευτικού συστήματος- ο λαός ως σύνολο και ο πολίτης ως μονάδα έχουν την ευθύνη και αυτή η ευθύνη είναι η ουσία της δημοκρατίας.
Λένε πολλοί: Αφού ψηφίσαμε Κυβέρνηση γιατί χρειάζεται να κάνουμε δημοψηφίσματα; Η περίπτωση των διλημμάτων που προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 απαντά στο ερώτημα. Εάν η Κυβέρνηση διατύπωνε το διακύβευμα ως εξής: ΝΑΙ στο Ευρώ ΌΧΙ στην πρόταση των Δανειστών – ΝΑΙ στο Ευρώ, ΝΑΙ στην πρόταση των δανειστών, τότε περιόριζε το δίλημμα σε αυτό που ισχυρίζεται ότι θέλει. Σε αυτή την περίπτωση ενδεχομένως η αντιστοίχιση των κομμάτων στο Ναι ή το Όχι θα ήταν διαφορετική και σε κάθε περίπτωση η αποδοχή της θέσης της κατά της πρότασης των δανειστών θα είχε τεράστια πλειοψηφία και θα λειτουργούσε σαφέστερα υπέρ του συμφέροντος της Ελλάδας ενισχύοντας την θέση της στην Ευρώπη. Το δίλημμα όπως μπαίνει σήμερα από την πρόταση που ψήφισε η Βουλή  αφήνει περιθώρια για αλλοίωση του διακυβεύματος και οδηγεί σε ετερόκλητες συσπειρώσεις. Στο ΟΧΙ συσπειρώνονται και αυτοί που θέλουν την παραμονή στο Ευρώ και εκείνοι που επιθυμούν ή δεν έχουν αντίρρηση στο Grexit. Αυτό οδηγεί ίσως στο ΝΑΙ όσους θέλουν την παραμονή στο Ευρώ αλλά σε καμία περίπτωση δεν συμφωνούν με την πρόταση των δανειστών. Με άλλα λόγια το δίλημμα του δημοψηφίσματος έρχεται να αναπαράγει τον ψευδεπίγραφο – όπως αποδείχθηκε τους τελευταίους πέντε μήνες- διχαστικό διαχωρισμό σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς και υπηρετεί την ανάγκη επανασυσπείρωσης κομματικών και διακομματικών συσχετισμών αλλά δεν υπηρετεί απαραιτήτως το συμφέρον της χώρας και του λαού ο οποίος θα ήθελε ίσως να εκφράσει με καθαρό λόγο την θέση του: ΝΑΙ στο Ευρώ, Όχι στην πρόταση των δανειστών.
Συνεπώς το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 ανοίγει ζητήματα επιλογών που ο πολίτης πρέπει να απαντήσει με ευθύνη κυρίως μετά το δημοψήφισμα γιατί σε αυτό δεν του δίνεται η ευκαιρία να αποφασίσει για τις κορυφαίες και ζωτικές επιλογές.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η Τεχνόπολη του Ευρίπου: ένας μοχλός για την αναπτυξιακή «απογείωση» της Χαλκίδας και της Εύβοιας που παραμένει στα αζήτητα.

Η στράτευση σε στρατηγικούς στόχους ως βάση πολιτικής συμπεριφοράς.

ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΒΟΙΑ: Δεν πάει άλλο: Κάτι πρέπει να αλλάξει, Κάτι πρέπει να γίνει