Γιατί ένα Πανεπιστήμιο στην Στερεά Ελλάδα;

Η πρώτη απλουστευτική προσέγγιση: ένα Πανεπιστήμιο σε κάθε μία από τις δεκατρείς Περιφέρειες οδηγεί στο αίτημα για ίδρυση Πανεπιστημίου στην Στερεά Ελλάδα εφόσον είναι η μοναδική Περιφέρεια που δεν διαθέτει. Η προσέγγιση αυτή όμως δεν είναι ούτε επαρκής ούτε και ικανή να οδηγήσει την Πολιτεία στην ίδρυσή του. Θα ήταν ίσως αρκετή τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά δεν καρποφόρησε τότε. Τώρα δεν είναι.

Αρχικά πρέπει να αναδείξουμε την αναγκαιότητα για την Στερεά Ελλάδα.

Η ύπαρξη ενός Πανεπιστημίου σε μία περιφερειακή κοινωνία προσφέρει ακαδημαϊκούς και κοινωνικοοικονομικούς πόρους που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή. Αυτό επιτυγχάνεται με τη δημιουργία στην Περιφέρεια πνευματικού και πολιτιστικού αποθέματος, με την διεργασία της έρευνας και της διδασκαλίας, την κοινωνική κινητικότητα και την σύνδεση αυτού του αποθέματος με τις παραγωγικές και κοινωνικές δυνάμεις της Περιφέρειας. Συγκρατείται το εγχώριο πνευματικό δυναμικό και εμπλουτίζεται με το δυναμικό του Πανεπιστημίου.

Το Πανεπιστήμιο γίνεται έτσι ένας παράγοντας συνοχής της Περιφέρειας, ένα στοιχείο της ταυτότητάς της και ένα εφόδιο για την εισαγωγή της στην εποχή της καινοτομίας. Ο πρώτος που έπρεπε να το διεκδικήσει με σχέδιο, όραμα και πάθος έπρεπε να είναι η ίδια η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Προς το παρόν πρωτοστατεί η Περιφερειακή Ένωση Δήμων.

Η απάντηση όμως στο ερώτημα γιατί όχι και στην Στερεά Ελλάδα ένα Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να αγνοήσει ένα άλλο γεγονός. Η Στερεά Ελλάδα είχε έως το 2013 Πανεπιστήμιο το οποίο καταργήθηκε. Συνεπώς η Πολιτεία δεν αγνόησε διαχρονικά την Περιφέρεια αλλά ακολουθώντας την πρακτική Πανεπιστήμιο ανά Περιφέρεια ίδρυσε το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας. Εν συνεχεία όμως το κατήργησε.

Ειδικότερα, το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας ιδρύθηκε το 2003 με το ΠΔ. 92/2003 (ΦΕΚ Α΄11-4-2003. Το άρθρο 6 του ως άνω Π.Δ. ορίζει ότι έργο της Διοικούσας Επιτροπής είναι η επεξεργασία και υποβολή ολοκληρωμένων σχεδίων ίδρυσης ακαδημαϊκών μονάδων οργάνωσης, λειτουργίας, ανάπτυξη και χωροθέτησης του ιδρύματος και διατύπωση εισήγησης για τη διασφάλιση των αναγκαίων πόρων, την υποδομή και τη διαδικασία στελέχωσης.

Τελικά ιδρύθηκε μόνο η Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών με έδρα την Λαμία και μοναδικό Τμήμα εκείνο της Πληροφορικής για εφαρμογές στην Βιοϊατρική και η Σχολή Οικονομίας και Διοίκησης με έδρα την Λιβαδιά και μοναδικό Τμήμα εκείνο της  Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης. Έως την κατάργησή του το 2013 το Πανεπιστήμιο παρέμεινε με τα δύο αυτά Τμήματα.

Το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας με κύρια αν όχι αποκλειστική ευθύνη της Διοικούσας Επιτροπής του περιορίστηκε στα δύο αρχικά Τμήματα και δεν κατόρθωσε να αναπτυχθεί στοιχειωδώς. Έτσι το 2013 υπήρξε εύκολο θύμα του Σχεδίου «Αθηνά» έχοντας  ασθενείς ρίζες στην περιφερειακή κοινωνία γεγονός που εξηγεί και την χαλαρή αντίδραση των φορέων της. Συγκεκριμένα με το ΠΔ.  99/2013 (ΦΕΚ Α΄134/5 Ιουνίου 2013) το Πανεπιστήμιο καταργείται. Στην Λαμία παρέμεινε η έδρα του Τμήματος Πληροφορικής με εφαρμογή στην Βιοϊατρική το οποίο εντάχθηκε στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ενδεχόμενη ανάπτυξη του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας τόσο σε Σχολές και Τμήματα όσο και η εξακτίνωσή του  στις κορυφαίες πόλεις της Περιφέρειας, λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική και την ισορροπία των δύο βασικών Λειτουργικών Περιοχών, της Λαμίας και της Χαλκίδας,  προφανώς θα είχε αποτρέψει την κατάργηση και θα είχε ενδυναμώσει τον δεσμό του Πανεπιστημίου με την Περιφέρεια.

Οι λόγοι που απέτρεψαν την Διοικούσα Επιτροπή να προωθήσει την ανάπτυξη και το στέριωμα του Πανεπιστημίου πρέπει να αναζητηθούν στην προφανή αδυναμία της να χαράξει τις κατευθύνσεις ενός σύγχρονου δυναμικού Πανεπιστημίου διότι ίσως υπήρξε  υποταγμένη στην στρεβλή αντίληψη του τοπικού και περιφερειακού πολιτικού συστήματος  για την διαμόρφωση της περιφερειακή συνοχής και συνείδησης.

Ο επί μακρόν περιορισμός του Πανεπιστημίου σε δύο Τμήματα και σε δύο γειτονικές πόλεις,  ενδεχομένως υποκρύπτει και την προσπάθεια ένταξης του Πανεπιστημίου στις στοχεύσεις των μηχανισμών εξουσίας και επιρροής που επηρεάζουν την τύχη της Στερεάς Ελλάδας και την καθιστούν ευάλωτη στον εγγενή δυισμό της, δηλαδή στην τάση «φυγής» είτε προς τη μητροπολιτική περιφέρεια Αττικής είτε προς την Θεσσαλία.

Ανάλογης συμβολής είναι και ο ενδοπεριφερειακός διπολισμός μεταξύ της έδρας της Περιφέρειας, της Λαμίας και της μεγαλύτερης πόλης, της Χαλκίδας. Ο διπολισμός αυτός εκτρέφεται ως αιτία εσωτερικού διχασμού και αντιπαλότητας  και ενθαρρύνεται από τις κυρίαρχες αντιλήψεις του πολιτικού προσωπικού το οποίο σκέφτεται τοπικιστικά και πελατειακά αλλά ποτέ «περιφερειακά». Στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας διαφορετική θα ήταν η εξέλιξη εάν η ανάπτυξή του είχε γίνει κοινό διεκδικητικό διακύβευμα τόσο της Λαμίας όσο και της Χαλκίδας. Η Χαλκίδα την περίοδο που φυτοζωούσε το Πανεπιστήμιο Στερεάς διεκδικούσε εναγωνίως Πανεπιστημιακή Σχολή αλλά η Πολιτεία και η Διοικούσα Επιτροπή κώφευαν. Το Πανεπιστήμιο όμως μπορούσε να γίνει όχημα που ενώνει τις δύο Πόλεις σφυρηλατώντας την περιφερειακή συνοχή και την περιφερειακή συνείδηση.

Συνεπώς πέραν από τις αναμφίβολες ευθύνες της Διοικούσας Επιτροπής το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας «υπονομεύθηκε» από την έλλειψη συνεργασίας και κοινής αντίληψης του πολιτικού συστήματος της Περιφέρειας. Αυτό πρέπει να γίνει μάθημα σήμερα.

Το Πανεπιστήμιο στην Στερεά Ελλάδα για να γίνει αποδεκτό ως διακύβευμα της πανεπιστημιακής κοινότητας και του Υπουργείου Παιδείας πρέπει πρωτίστως να κατανοηθεί ως αναγκαιότητα από την ίδια την περιφερειακή κοινωνία της Στερεάς Ελλάδας.

Ασφαλώς είναι κοινά αποδεκτό ότι ένα Πανεπιστήμιο στην Στερεά δεν μπορεί παρά να στοχεύει στην περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης, αφ΄ετέρου δε στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, πολιτιστικών και αναπτυξιακών αναγκών της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Εάν αυτή η αναγκαιότητα δεν γίνει σημαία και εφαλτήριο διεκδίκησης από το σύνολο του τοπικού και περιφερειακού πολιτικού προσωπικού και των τοπικών και περιφερειακών κοινωνικών φορέων  το Πανεπιστήμιο αυτό δεν πρόκειται να ιδρυθεί. Τίθεται συνεπώς και ως μοχλός συνοχής και υπόστασης της ίδιας της Περιφέρειας. Αυτό είναι το διακύβευμα του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας.