Προοδευτικός προσανατολισμός των Μεταρρυθμίσεων στην Αυτοδιοίκηση *

Η ριζική ανακατανομή της εξουσίας μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, η κατανομή των αρμοδιοτήτων προς όφελος της πολυεπίπεδης αυτοδιοίκησης, ο περιορισμός του κεντρικού κράτους σε επιτελικό και μόνο ρόλο αποτελεί τη «μεταρρύθμιση- κλειδί» ή καλύτερα  τη «Μητέρα των Μεταρρυθμίσεων» η οποία  όσο παραμένει ανεκπλήρωτη και αφανής, οι υπόλοιπες αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις, όσο σημαντικές και εύστοχες να είναι, καταλήγουν έωλες και «ορφανές», αδύναμες μπροστά στην επιμονή και τη δύναμη του συγκεντρωτισμού που πηγάζει από το κεντρικό κράτος αλλά διαχέεται σε ολόκληρο το πολιτικό και διοικητικό σύστημα της παρακμάζουσας Πολιτείας μας.

Η ανακατανομή της εξουσίας είναι η μεγάλη, ικανή και αναγκαία, συνθήκη μίας Μεγάλης Αλλαγής  η οποία όμως για να οδηγήσει στην Πολυεπίπεδη Δημοκρατική Πολιτεία απαιτεί ισχυρές τομές δημοκρατίας στο σύστημα διακυβέρνησης, απαιτεί μία νέα συνθήκη δημοκρατίας μεταξύ των πολιτών και των αιρετών εντολοδόχων τους στις τοπικές κοινωνίες, όπου η ανάθεση της εντολής να ασκείται σε περιβάλλον τοπικής αυτονομίας και ευθύνης αλλά και σε συνθήκες διαβούλευσης με την κοινωνία και τους πολίτες, διαφάνειας και λογοδοσίας.

Οι αιρετοί πρέπει να έχουν την εντολή καθαρή και ισχυρή, να μην χάνονται σε ατέρμονες διαδικασίες συμβιβασμών αλλά ούτε και να απογειώνονται από τη σφαίρα της πολιτικής εντολής σε τροχιά αυθαιρεσίας και αδιαφάνειας. Να αποφασίζουν, να ελέγχονται και να λογοδοτούν. Να επηρεάζονται άμεσα και να πείθουν άμεσα την εντολέα τοπική κοινωνία στην καθημερινή άσκηση της αποστολής τους η οποία εξάλλου κρίνει και τη διαδρομή προς το στρατηγικό όραμα που είναι ένα κριτήριο αξιολόγησής τους από την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Η συνεχής αναγωγή της καθημερινής χρηστής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης στην επίτευξη του στρατηγικού οράματος είναι άλλωστε το πλαίσιο της πολιτικής εντολής και της αποστολής τους.

Τομές Δημοκρατίας στην Αυτοδιοίκηση για να γίνει όχημα μίας νέας Πολυεπίπεδης Δημοκρατικής Διακυβέρνησης. Αυτή η διακυβέρνηση πρέπει να είναι προοδευτική, έτσι όπως θα ξανάλεγε σήμερα ο αξέχαστος Γιώργος Παπαδημητρίου, δηλαδή «μία προοδευτική διακυβέρνηση πρέπει λοιπόν να είναι χρηστή, αποτελεσματική, κοινωνικά ευαίσθητη και συμμετοχική». Επεσήμαινε μάλιστα ότι «χρηστή είναι προπάντως η διαφανής διακυβέρνηση. Διακυβέρνηση με διαφάνεια σημαίνει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση γνωστούς και κατανοητούς κανόνες και ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στα κέντρα λήψης των αποφάσεων….Η διαφάνεια αποτελεί ότι για τη συμμετοχή των πολιτών στη διακυβέρνηση, προϋπόθεση για τον έλεγχο της κυβερνητικής δράσης και προαπαιτούμενο για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων τους»

Εν κατακλείδι, η άποψη για την προοδευτική μεταρρύθμιση στο πολιτικό και διοικητικό σύστημα ειδικότερα της Αυτοδιοίκησης βασίζεται σε  τέσσερις βασικές θέσεις:

•   Η προαγωγή της τοπικής δημοκρατίας είναι όρος αναγέννησης της Δημοκρατικής μας Πολιτείας.
•    Προαγωγή της τοπικής δημοκρατίας δεν νοείται χωρίς την ανακατανομή εξουσίας μεταξύ επιτελικού κράτους, Δήμων και Περιφερειών εφαρμόζοντας χωρίς αποκλίσεις την αρχή της εγγύτητας.
•    Η τοπική δημοκρατία δεν εξαντλείται στην εκλογή των αιρετών οργάνων της Αυτοδιοίκησης ούτε αφήνεται περιορισμένη στις αίθουσες των αντιπροσωπευτικών σωμάτων, διαχέεται παντού όπου οι πολίτες συμμετέχουν άμεσα και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών διαβουλεύονται ως εγγυητές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
•   Το άνοιγμα της τοπικής δημοκρατίας στην κοινωνία της περιφέρειας, της πόλης και του χωριού είναι εξάλλου και όρος για να εμπεδωθούν οι αξίες της προοδευτικής διακυβέρνησης στους εντολοδόχους αιρετούς αλλά και για να αποτελέσει η τοπική αυτοδιοίκηση μήτρα μίας άλλης, νέας και περισσότερο υπεύθυνης, αποτελεσματικής και προοδευτικής «παραγωγής» πολιτικού προσωπικού ικανού να υπηρετήσει το όραμα της πολυεπίπεδης, δημοκρατικής και προοδευτικής διακυβέρνησης και να οδηγήσει την Ελλάδα στον δύσκολο αλλά συναρπαστικό 21ο αιώνα.

Είναι αναγκαία η πυροδότηση προβληματισμού και διαλόγου για όσα δεν έχουν συζητηθεί και δεν έχουν εμπεδωθεί στη συνείδηση αιρετών και πολιτών. Για όσα δεν διακυβεύθηκαν ενώ οι καιροί το απαιτούσαν, για τις ανεκπλήρωτες τοπικές αυτονομίες που δεν κατανοήθηκαν ως δικαίωμα, ικανότητα και, κυρίως, ευκαιρίες αναζωογόνησης της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Είναι επιτέλους καιρός να αναζητήσουμε και να εμπεδώσουμε την πραγματική σημασία των λέξεων και των νοημάτων. Το πεδίο της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι γόνιμο για αυτές τις τομές δημοκρατίας, ο προοδευτικός σπόρος και η καλλιέργεια είναι το ζητούμενο.

*Το παρόν κείμενο αποτελεί περιληπτικό απόσταγμα Μελέτης  για την προαγωγή  ενός δημοκρατικού συμμετοχικού συστήματος διακυβέρνησης στην Αυτοδιοίκηση και επεξεργασίας σχετικών προτάσεων για μεταρρυθμίσεις.