Αλλαγές στο Εκλογικό Σύστημα: Κρίκος για την αναγέννηση της δημοκρατίας και όχι εμβαλωματικές ρυθμίσεις

Το γεγονός ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα -ειδικότερα- δεν είναι η αιτία αλλά ένα, το οδυνηρότερο, αποτέλεσμα της πολιτικής κρίσης είναι αναμφισβήτητο. Κρίση αξιοπιστίας, κρίση προσανατολισμού και αξιών του πολιτικού συστήματος είναι πρωτίστως. Εξάλλου όσο το πολιτικό σύστημα βολοδέρνει στην κρίση και τη διαχειρίζεται μόνο για την επιβίωσή του σε όποια εκδοχή, με σταθερές πάντως τις χρεοκοπημένες μεθόδους και αξίες του, τόσο η αδυναμία εξόδου από αυτή θα γίνεται διαρκής εφιάλτης για τους πολίτες. Για του λόγου το αληθές ας αξιολογήσουμε τη συζήτηση γύρω από την αλλαγή του εκλογικού νόμου.

Η κυβερνητική πλευρά, προσανατολισμένη στην διαχείριση των θεσμών προς όφελος της επιβίωσης στην εξουσία, χωρίς σταθερή ρότα στην προοδευτική διακυβέρνηση – με ποιους από τους συμμάχους της άλλωστε;- μεταχειρίζεται τον εκλογικό νόμο όπως πατροπαράδοτα συμβαίνει στην χώρα: ως εργαλείο διαμόρφωσης ευνοϊκού συσχετισμού συγκυριακά. Η μείζονα αντιπολίτευση σταθερή όντως στην συντήρηση των μύθων του δικομματισμού  που αποτελεί γιαυτήν όρο επιβίωσης, ανεξαρτήτως εάν σήμερα αποτελεί για την χώρα όρο εμπέδωσης της καταστροφής, επιμένει στη διατήρηση των τερτιπιών που ακυρώνουν την λαϊκή κυριαρχία. Η υπόλοιπη αντιπολίτευση που εντάσσεται στις δυνάμεις που πιστεύουν στην λαϊκή κυριαρχία παραμένει εγκλωβισμένη στην αγωνία της για την επιβίωση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντως ότι οι πλειοψηφίες έχουν την κύρια ευθύνη γιατί σε αυτές ανήκει η πρωτοβουλία αλλά και το βάρος της αποτυχίας.

Η Ελλάδα σήμερα, έχοντας διανύσει πολλές δεκαετίες δικομματισμού και σταθερών  μονοκομματικών κυβερνήσεων με συστήματα λειψής ή ανύπαρκτης αναλογικής, έχει ανάγκη ενός ευρύτερου πλαισίου πολιτικών συνεργασιών με καθαρό πολιτικό προγραμματικό προσανατολισμό. Αλλά και για λόγους πιο «μηχανικούς», δηλαδή για να αναπτυχθούν νέα πολιτικά σχήματα και να προωθηθούν  νέα πρότυπα ηγεσίας.

Η Ελλάδα σήμερα έχει ανάγκη ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο για την αναγέννηση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την θωράκιση της λαϊκής κυριαρχίας, την ίδια στιγμή που οι δυνάμεις του αυταρχισμού και της άρνησης της λαϊκής κυριαρχίας δυναμώνουν στην Ευρώπη και όχι μόνο.

Το εκλογικό σύστημα δεν είναι αυτόνομο σε σχέση με την συνολική αναγέννηση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι κρίσιμο κλειδί αλλά σε ένα ολοκληρωμένο μηχανισμό θεσμικών μεταρρυθμίσεων. Δεν μπορεί συνεπώς να εισάγονται οι αλλαγές αποσπασματικά και κατά περίπτωση. Πρέπει να αποτελούν κρίκο σε ένα συνολικό πρόγραμμα πολιτικής μεταρρύθμισης.

Με βάση τα παραπάνω εμβαλωματική και κοντόφθαλμη είναι η κατάργηση του bonus των εδρών στο πρώτο κόμμα, η ψήφος στα 17 χωρίς όλα τα άλλα.

Η θέσπιση της αναλογικής ως σταθερού εκλογικού συστήματος αποτελεί πράγματι κρίσιμη επιλογή για την ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας και για την προώθηση της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Η  δυναμική της απομειώνεται με τη διατήρηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών όπου εκτείνεται η διαπλοκή και η διαφθορά στη διαμόρφωση της πολιτικής επιρροής. Η ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας προϋποθέτει το σπάσιμο των μεγάλων περιφερειών και την όσο το δυνατόν ισοβαρή αναδιάταξη όλων των εκλογικών περιφερειών της χώρας έτσι ώστε να κυμαίνονται μεταξύ τετραεδρικών και εξαεδρικών κυρίως περιοχών (σύμπτυξη μονοεδρικών, διεδρικών και τριεδρικών).

Αρχή της συζήτησης για την σημασία που έχει σήμερα ο σταυρός προτίμησης και σταδιακή εισαγωγή συστήματος λίστας σε συνδυασμό με την κατάστρωση ενιαίων και καθαρών κανόνων ενδοκομματικής δημοκρατίας. Αφετηρία η εισαγωγή συστήματος της «ανατρεπόμενης λίστας».

Η διατήρηση του ορίου του 3% για κόμματα και συνασπισμούς για την εκλογή βουλευτών αποτρέπει ασφαλώς την πολυδιάσπαση αλλά μπορεί να διαμορφωθεί σε κατώτερο όριο. Όριο πάντως είναι αναγκαίο να υπάρξει.
Η θεσμοθέτηση μικρού πριμ εδρών στην περίπτωση οριακά μη απόλυτης πλειοψηφίας (από 46% και άνω) αποτελεί εύλογη και θεμιτή παρέκκλιση που ενισχύει και δεν αποδυναμώνει την εφαρμογή της δημοκρατικής αρχής.

Ο έλεγχος των εκλογικών δαπανών τόσο των κομμάτων όσο και των υποψηφίων χρειάζεται να είναι σοβαρός και αποτελεσματικός. Υπό την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί ένα σαφές και αυστηρό νομικό πλαίσιο για το πολιτικό χρήμα και τη χρηματοδότηση των κομμάτων και των εκλογικών δαπανών με όρους που εμπεδώνουν τη διαφάνεια, την ανεξαρτησία των πολιτικών από τα οικονομικά ή άλλα συμφέροντας, όπως μιντιακά κ.ο.κ. Ο έλεγχος επομένως πρέπει να γίνεται αυστηρά και να έχει συνέπειες.

‘Οριο θητειών σε όλα τα αιρετά αξιώματα και σε όλες τις θέσεις διακυβέρνησης. Βουλευτές, Υπουργοί, Περιφερειάρχες, Δήμαρχοι, Δημοτικοί και Περιφερειακοί Σύμβουλοι. Το όριο θητειών αποτελεί όρο ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού και δύναμη αναγέννησης της δημοκρατίας. Κανείς δεν θα είναι μόνιμος. Η ευθύνη της πολιτικής εντολής έχει αρχή και τέλος. Ενδιάμεσα υπάρχει η κρίση των πολιτών και η ανανέωση της πολιτικής εντολής αλλά η συνολική θητεία έχει αρχή και τέλος. Αυτή η κινητικότητα στο πολιτικό σύστημα θα προσφέρει μεγαλύτερο αίσθημα ευθύνης αλλά και απόθεμα εμπειρίας που δοκιμάζεται από τους πολίτες σε όλα τα επίπεδα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας από το Δήμο έως το Κοινοβούλιο και την Κυβέρνηση.

Η αλλαγή στη εκλογικό σύστημα και στην εκλογική νομοθεσία με τις μεταρρυθμίσεις που προαναφέρονται συνδέεται άρρηκτα με την αναγκαία αλλαγή στη δομή του συστήματος δημοκρατικής διακυβέρνησης. Συνδέεται με τη δομή των κυβερνητικών θεσμών, με την σχέση αντιπροσωπευτικών σωμάτων και θεσμών διακυβέρνησης, με τα ασυμβίβαστα μεταξύ της λειτουργίας του Βουλευόμενου και του Κυβερνητικού Οργάνου. Κανόνες σαφείς με ενιαίο πυρήνα για όλο το φάσμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας από την Βουλή και την Κυβέρνηση έως το Δήμο αλλά και με τις επιμέρους εξειδικεύσεις και προσαρμογές ανά επίπεδο.

Ασφαλώς αναλογική και στις εκλογές για την ανάδειξη των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων με αντίστοιχη διαμόρφωση του συστήματος δημοτικής και περιφερειακής διακυβέρνησης.

Όλα τα παραπάνω έχουν στόχο την οικοδόμηση επιτέλους μίας πολυεπίπεδης Δημοκρατικής Πολιτείας στην οποία το κεντρικό κράτος θα ασκεί το επιτελικό ρόλο και η εκτελεστική διοίκηση και διακυβέρνηση θα διαχέεται στους Δήμους και τις Περιφέρειες.

Την συνολική δημοκρατική αρχιτεκτονική έχει ανάγκη σήμερα η χώρα. Οι επιμέρους, εμβαλωματικές ρυθμίσεις που συνήθως ικανοποιούν αγωνίες των κομματικών σχηματισμών για την επιβίωσή τους ή την αναρρίχησή τους σε μία εξουσία χωρίς αύριο για την Ελλάδα και τους πολίτες της,  είναι πια ένα χιλιοπαιγμένο έργο με γνωστό και γιαυτό απογοητευτικό τέλος.