Ενεργειακή Δημοκρατία και "πράσινη ανάπτυξη". Η πρόκληση για την Εύβοια



Υπάρχει και ο δρόμος της Ενεργειακής Δημοκρατίας. Θεωρητικά όλοι μπορούμε να γίνουμε συμπαραγωγοί ενέργειας. Ο ήλιος, ο αέρας δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Το εργαλείο για την συμμετοχική παραγωγή της ενέργειας είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες (Ν.4513/2018, ΦΕΚ Α 9/23.1.2018)  στις οποίες μπορούν να μετέχουν όχι μόνο μικροί ή μεσαίοι παραγωγοί, αλλά και Δήμοι και Περιφέρειες, μπορεί επίσης να μετέχουν και οι καταναλωτές.

Η Ενεργειακή Δημοκρατία είναι κατά την γνώμη μας ο σωστός δρόμος για να βαδίσουν οι τοπικές κοινωνίες της Εύβοιας στην εποχή της πράσινης ενέργειας.


Η κλιματική αλλαγή, η πράσινη ανάπτυξη, η μετάβαση στην λεγόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση, δηλαδή στην ψηφιακή εποχή, είναι οι στόχοι που διαχέονται σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό. Ασφαλώς ήρθε και παραμένει ακόμη η υγειονομική κρίση της πανδημίας του COVID-19 αλλά παράλληλα με αυτή τα μεγάλα διακυβεύματα της παγκόσμιας διακυβέρνησης προχωρούν σταθερά.

Το ότι οι τίτλοι των στόχων είναι ταυτόσημοι σε όλο τον πλανήτη και σε όλα τα συστήματα διακυβέρνησης δεν σημαίνει ότι το περιεχόμενο και η στρατηγική για την επίτευξή τους είναι μονοσήμαντοι και ενιαίοι. Δεν θα μπορούσε άλλωστε σε ένα κόσμο ταξικών, κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων να έχουν όλοι τις ίδιες προτεραιότητες και να στοχεύουν με τις ίδιες αρχές και αξίες στην επίτευξή τους.

Συνεπώς η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η πράσινη ανάπτυξη αλλά και η ψηφιακή μετάβαση όχι μόνο δεν ενώνουν πολιτικές δυνάμεις και οικονομικά συμφέροντα αλλά είναι ήδη προ πολλού πεδία ανταγωνισμών και συγκρούσεων, είναι πεδία των πολιτικών αγώνων για τις επόμενες δεκαετίες.

Ένας επιμέρους στόχος που σχετίζεται άμεσα με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και αποτελεί πυλώνα της πράσινης ανάπτυξης είναι η λεγόμενη πράσινη ενέργεια, δηλαδή η παραγωγή καθαρής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και καθαρά καύσιμα όπως το υδρογόνο και η αμμωνία. Ο περιορισμός και η κατάργηση των ορυκτών καυσίμων έως το 2050 είναι μονόδρομος για την μετάβαση στην καθαρή, στην πράσινη ενέργεια.  Ήδη και στην Ελλάδα η απολιγνιτοποίηση στην παραγωγή ενέργειας σχεδιάζεται και αποτελεί κρίσιμο διακύβευμα ιδίως για τις περιοχές που έζησαν και αναπτύχθηκαν πολλές δεκαετίες από την λιγνιτική παραγωγή ενέργειας όπως η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλούπολη.

Στην Εύβοια ζήσαμε βέβαια την «απολιγνιτοποίηση» μερικές δεκαετίες πριν, με άλλες συνθήκες εθνικής και τοπικής ανάπτυξης και άλλες πολιτικές επιλογές. Τότε το ζήτημα ήταν μονοσήμαντα η εξασφάλιση της απασχόλησης ή καλύτερα η εξασφάλιση εισοδήματος. Τώρα το σταμάτημα της παραγωγής λιγνίτη και το τέλος της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής αναπόφευκτα συνδέεται με την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου των περιοχών που πλήττονται σε συνδυασμό με την μετάβαση στην παραγωγή καθαρής ενέργειας.

Ακούστηκε τελευταία ότι και η Εύβοια, μία που υπάρχει σχέδιο απολιγνιτοποίησης, πρέπει να πάρει μερίδιο από αυτό. Όλα τα αιτήματα όταν επικεντρώνονται στην χορήγηση χρηματοδοτήσεων είναι ευπρόσδεκτα και θετικά αρκεί να είναι τεκμηριωμένα και κυρίως να σχετίζονται με τον τόπο και τον χρόνο γιατί διαφορετικά ρίχνονται στο καλάθι των αχρήστων. Η Εύβοια το έχει συνηθίσει αυτό.

Κατά την γνώμη μας, το μείζον δεν είναι η διεκδίκηση μεριδίου για την «απολιγνιτοποίηση του παρελθόντος» αλλά η ανάδειξη και κυρίως η διεκδίκηση σοβαρού ρόλου στην νέα εποχή της πράσινης ενέργειας. Η Εύβοια βρέθηκε στις δεκαετίες  διάχυσης της Αιολικής Ενέργειας, στην πρώτη γραμμή. Επίσης στον σχεδιασμό των επόμενων σημαντικών βημάτων για την ενεργειακή μετάβαση ιδίως με την ανάπτυξη των παράκτιων και υπεράκτιων αιολικών πάρκων η θαλάσσια περιοχή της ανατολικής ακτής της Εύβοιας και του Καβοντόρου έχουν ήδη μπει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Μελέτη του ΕΛΕΤΑΕΝ  του 2018 κατέγραψε τα οφέλη της τοπικής κοινωνίας στην Νότια Εύβοια από την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων σε αυτή (https://eletaen.gr/wp-content/uploads/2018/08/2018-06-25-aiolika-notias-evoias.pdf). Οφέλη που δεν συμμερίζεται ίσως η ίδια η τοπική κοινωνία και σε κάθε περίπτωση επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους μόνο κλάδους όπως ο κατασκευαστικός, χωρίς να μετρούνται οι επιπτώσεις στον τουρισμό, την κτηνοτροφία, το  φυσικό περιβάλλον. Αυτή είναι η ματιά των επενδυτών.  Η ματιά των τοπικών κοινωνιών της Εύβοιας ποια είναι;

Ένα παράδειγμα για το πως αντιλαμβάνονται οι επενδυτές και οι πολιτικές δυνάμεις που ομνύουν μόνο στα συμφέροντά τους είναι η περίπτωση της Σκύρου. Εκεί έχει σχεδιαστεί και προχωρήσει έως και την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ) η εγκατάσταση μίας συστοιχίας αιολικών πάρκων μαμούθ ισχύος 333ΜW και παντελώς ασύμβατου με την φέρουσα ικανότητα του νησιού. Ευτυχώς ήρθε μία πρώτη ελπιδοφόρα Απόφαση από το Συμβούλιο Επικρατείας (ΣΤΕ 1960/2020 Ε΄Τμήματος) (https://evia2030.blogspot.com/2020/12/16902020.html  )

Η περίπτωση της Νότιας Εύβοιας και  της Σκύρου είναι η ιστορία των ΑΠΕ στην Εύβοια. Αυτό θα συνεχίσει να είναι το όραμά μας για τον τόπο μας; Να αποφασίζουν οι άλλοι χωρίς εμάς; Και τι σημαίνει να αποφασίζουμε και εμείς για τον τόπο μας; Σημαίνει άρνηση στην πράσινη ενέργεια; Σημαίνει συμμετοχή στους επιμέρους ανταγωνισμούς των διαφόρων «ΑΠΕ»;, σημαίνει  συνέχιση στο αδιαφανές αλισβερίσι επενδυτών και δημοσίων ή αυτοδιοικητικών λειτουργών; Σε αυτά πρέπει να απαντήσουμε.

Πρωτίστως όμως πρέπει να απαντήσουμε στο περιεχόμενο και στην στρατηγική που προκρίνουμε για την πράσινη ενέργεια. Σήμερα η πράσινη ενέργεια στην Ελλάδα, και όχι μόνο, είναι κυρίως υπόθεση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Πέντε μεγάλοι επενδυτές καλύπτουν σχεδόν το σύνολο της πράσινης ενεργειακής παραγωγής. Αυτή είναι η πραγματικότητα ενός πράσινου ενεργειακού καπιταλισμού. Οι καταναλωτές παραμένουν χρήστες και πελάτες και μάλιστα διαρκώς ακριβότερης – πλην όμως καθαρότερης- ενέργειας. Δεν υπάρχει όμως μόνο αυτός ο δρόμος.

Υπάρχει και ο δρόμος της Ενεργειακής Δημοκρατίας. Θεωρητικά όλοι μπορούμε να γίνουμε συμπαραγωγοί ενέργειας. Ο ήλιος, ο αέρας δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Το εργαλείο για την συμμετοχική παραγωγή της ενέργειας είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες (Ν.4513/2018, ΦΕΚ Α 9/23.1.2018)  στις οποίες μπορούν να μετέχουν όχι μόνο μικροί ή μεσαίοι παραγωγοί, αλλά και Δήμοι και Περιφέρειες, μπορεί επίσης να μετέχουν και οι καταναλωτές.

Η Ενεργειακή Δημοκρατία είναι κατά την γνώμη μας ο σωστός δρόμος για να βαδίσουν οι τοπικές κοινωνίες της Εύβοιας στην εποχή της πράσινης ενέργειας. Τα πράγματα είναι απλά: Η Νότια Εύβοια που έχει ένα πολύ μεγάλο μερίδιο στην παραγόμενη σήμερα ενέργεια από ΑΠΕ και έχει πλέον κορεστεί. Από τον Καφηρέα έως την Δημοτική Ενότητα Δυστίων δεν πρέπει να μπει ούτε μία ανεμογεννήτρια επιπλέον. Ο κορεσμός αγγίζει τα όρια του σχεδίου πυκνότητας ανά ΟΤΑ που άγεται από το έτος 2008, εκπονήθηκε και εφαρμόστηκε ερήμην των τοπικών κοινωνιών. Εκεί η συμμετοχή και ο ρόλος των     Ενεργειακών Κοινοτήτων είναι ίσως διαφορετικός. 

Στον υπόλοιπο Νομό συμπεριλαμβανομένης και της Σκύρου οι Δήμοι πρέπει να πάρουν άμεσα πρωτοβουλία για να συγκροτήσουν Ενεργειακές Κοινότητες και να σχεδιάσουν την ανάπτυξη των ΑΠΕ στα όριά τους λαμβάνοντας υπόψη την αναπτυξιακή φέρουσα ικανότητα, δηλαδή την ένταξη της παραγωγής ενέργειας εντός των ορίων των λοιπών αναπτυξιακών τους προτεραιοτήτων με κριτήριο τις ανάγκες τους σε ενέργεια και περαιτέρω την συμβολή στους Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς Στόχους μέχρι εκεί που δεν συγκρούονται με τις άλλες παραγωγικές προτεραιότητες. Στις Ενεργειακές Κοινότητες πρέπει να μετέχουν οι παραγωγικές δυνάμεις αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές. Ασφαλώς οι επενδύσεις των Ενεργειακών Κοινοτήτων θα πρέπει να είναι σε συνέργεια με ιδιωτικούς επενδυτές αλλά μέσα από διαγωνιστικές διαδικασίες και με συμμετοχή σε συστήματα κοινοπραξιών. Στην φέρουσα αναπτυξιακή ικανότητα πρέπει επίσης να προσμετρηθεί και ανάπτυξη των θαλασσίων αιολικών πάρκων λαμβανομένων υπόψη των επιπτώσεων στον τουρισμό και την οικονομία των παράκτιων περιοχών.

Καμία πολιτική πράσινης ενέργειας δεν μπορεί να είναι αποδοτική εάν δεν συνδυάζεται με την μείωση της κατανάλωσης. Η Ενεργειακή Δημοκρατία μέσα από συμμετοχικές ενεργειακές κοινότητες είναι το ασφαλέστερο περιβάλλον για να εμπεδωθεί η εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και η εφαρμογή των αντίστοιχων προγραμμάτων «Εξοικονομώ» λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά αδιέξοδα. Η μείωση της κατανάλωσης σε συνδυασμό με την συμμετοχή στην παραγωγή δημιουργούν τις συνθήκες για να εξαλειφθεί η ενεργειακή φτώχια και ταυτόχρονα να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων, ανεξαρτήτως εισοδήματος, στην ενέργεια που χρειάζονται τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις.

Στον δρόμο της ευβοϊκής ενεργειακής δημοκρατίας κινητήριος τόπος και θεσμός είναι και στην νέα εποχή η περιοχή του Δήμου Κύμης Αλιβερίου. Εκεί πέρα από το ενεργειακό παρόν και παρελθόν διαγράφεται εξαιρετικό πράσινο μέλλον. Εκτός από την χερσαία και θαλάσσια αιολική ενέργεια, υπάρχει το ημιτελές και αναξιοποίητο Φράγμα των Μανικίων με υπό αξιολόγηση σχέδιο υδροηλεκτρικού σταθμού αλλά και η πρόταση για μεγάλο φωτοβολταϊκό σταθμό στο παλιό λιγνιτωρυχείο του Αλιβερίου. Εκεί η Ενεργειακή Κοινότητα έπρεπε να είχε ξεκινήσει χθες.

Καταλήγοντας, προτείνουμε να αναληφθούν πρωτοβουλίες από τους Δήμους αλλά και φορείς της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και την Περιφέρεια, για την πορεία και την θέση της Εύβοιας στο ενεργειακό μέλλον της χώρας και στην επίτευξη των στόχων της πράσινης ενέργειας, μία θέση πρωταγωνιστική και ταυτόχρονα καινοτόμα αλλά κυρίως ανατρεπτική προς το ενεργειακό παρελθόν και κυρίως το παρακμιακό παρόν. Η πρόκληση της Ενεργειακής Δημοκρατίας μπορεί και πρέπει να γίνει μοχλός συμμετοχικής αναπτυξιακής ανασυγκρότησης. Αρκεί να τολμήσουμε…

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η Τεχνόπολη του Ευρίπου: ένας μοχλός για την αναπτυξιακή «απογείωση» της Χαλκίδας και της Εύβοιας που παραμένει στα αζήτητα.

Η στράτευση σε στρατηγικούς στόχους ως βάση πολιτικής συμπεριφοράς.

ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΒΟΙΑ: Δεν πάει άλλο: Κάτι πρέπει να αλλάξει, Κάτι πρέπει να γίνει